Vijnana Bhairava Tantra selectie

De tekst bevat 112 meditaties. Sally Kempton, een Amerikaanse journaliste, feministe en meditatielerares maakte er een selectie uit. Zij was 28 jaar lang verbonden met de Siddha yoga ashrams gesticht door Swami Muktananda. Muktananda voelde zich zeer verbonden met het Kasjmir Shaivisme. Hij was bevriend met Lakshman Joo, die de teksten nog uit de orale overlevering in Kasjmir kende.

Sally Kempton onderwees een veertigtal, volgens haar belangrijke meditaties¹ waarbij zij zich baseert op een Engelse vertaling geïnspireerd door Lakshman Joo²,³. Ik ben zo vrij geweest om deze selectie in het Nederlands over te zetten. De bijbehorende korte uitleg is een combinatie van de lessen van Sally Kempton en de commentaren van Lakshman Joo.

De titel

Dan nog iets over de titel: het woord vijnana betekent kennis – geen intellectuele kennis, maar mystieke en op ervaring gebaseerde kennis. Bhairava is een andere naam van Shiva en tevens de benaming voor de absolute werkelijkheid. Een tantra is een geopenbaarde tekst die los staat van de Veda’s. De Vijnana Bhairava is dus een geschrift over de mystieke kennis van het absolute.

Drie methodes

Deze prachtige spirituele tekst biedt methodes om het absoluut bewustzijn (Bhairava) te realiseren. Iedere meditatie is een doelmatig portaal van dualiteit en afscheiding naar eenheid. De methodes zijn geordend naar moeilijkheidsgraad: shambhavopaya, shaktopaya en anovopaya. De verschillen tussen de methodes (upaya’s) zijn elders uitgelegd. Heel bondig gezegd is shambhavopaya de goddelijke weg naar herkenning van het absolute. Iets minder moeilijk is shaktopaya dat werkt met subtiele energie en de inhouden van de geest. Basaal is anavopaya met handelingen als mantra’s, rituelen en ademhalingsoefeningen als middel.

Selectie uit de Bhairava Tantra

De openbaring van Shiva

71. Tijdens de vreugde van het na lange tijd herzien van een vriend of familielid moet men mediteren op het verrijzen van de gelukzaligheid. Verenig je met de gelukzaligheid en de geest wordt er één mee (shaktopaya).

Herinner een moment van gelukzaligheid en laat dan de herinnering los om te verblijven in het geluksgevoel. Gelukzaligheid (ananda) is een poort naar het hogere.

116. Waarheen de geest ook gaat, naar binnen of naar buiten, dat is het huis van Shiva omdat hij alomtegenwoordig is. Waar zou de geest anders naar toe kunnen gaan? (shambavopaya)

Span je niet in maar laat de geest volledig vrij, zowel inwendig als uitwendig. “Make the mind loose”, zei Lakshman Joo. Herken dat dit alles de verblijfplaats van Shiva is. Hoe zou de geest hieraan kunnen ontsnappen?

Meditatie op de adem

De ademmeditaties zijn elders in meer detail uitgelegd.

Volg de adem met je aandacht en de mantra hamsa tussen het hart en een punt vóór het hart.

25. O Bhairavi, als men de aandacht richt op de leegtes aan het einde van de in- en uitademing dan openbaart de glansrijke Bhairava zich door zijn energie (shaktopaya).

Mediteer op de leegtepauzes in de punten in en vóór het hart zonder gebruik te maken van een mantra. Bhairava wordt alleen gevonden via zijn energetische manifestatie (Shakti, Bhairavi).

27. De adem wordt vastgehouden, binnen en buiten. In de voleindiging van deze beoefening openbaart zich de vredige staat. (anavopaya –> shaktopaya)

De bedoeling van dit vers is om heel gemakkelijke, bewuste adempauzes (kumbhaka) in te lassen. In de punten vóór en in het hart. Bijvoorbeeld twee tellen lang in elk punt.

26. De energie van de adem moet niet ingaan of uitgaan. Het midden (sushumna) ontplooit zich door het oplossen van gedachten. Zo bereikt men de staat van Bhairava (shambhavopaya).

Door éénpuntige concentratie op de adembeweging en ademenergie (kundalini) in de wervelkolom (sushumna) komen de gedachten en de fysieke adem tot stilstand. De subtiele adem neemt het over.

Ontwaken van kundalini

28. Word je gewaar van de energie die als lumineuze zonnestralen opstijgt vanaf het wortelchakra (muladhara). De energie wordt steeds subtieler tot zij oplost in het punt boven de kruin (urdvha dvadasanta). Dit is de staat van Bhairava. (shaktopaya –> shambavopaya)

29. Mediteer op de energie die als een bliksemschicht van chakra naar chakra oprijst tot zij het het punt boven de kruin bereikt. Dit eindigt in groot ontwaken. (shaktopaya –> shambavopaya)

Beschouw de sushumna als een fijne gouden draad langs de wervelkolom. Richt allereerst je aandacht en adem op het wortelchakra bij her perineum. Visualiseer dit als een vierbladige gekleurde lotusbloem met kundalini in het midden. Adem hier een aantal maal in en uit terwijl je de energetische expansie in het chakra voelt. Uitademend stijgt de energie op naar de navel. Na een aantal ademhalingen in dit chakra adem je uit naar een hoger gelegen chakra, naar het hart, de keel, het derde oog en naar boven de kruin. (Het gaat steeds om stappen van twaalf vingers en daarom wordt svadhisthana overgeslagen.) Verlevendig de visualisaties met de kleuren, geometrische vormen en de korte bija-mantra’s die bij elk chakra horen. Na het bereiken van het hoogste chakra daal je af in het hart om je daarna weer te gronden in het fysieke lichaam.

Een brug naar het hogere

31. Vul het lichaam tot aan het voorhoofd met de ademenergie, frons de wenkbrauwen en verbind die met een energetische brug (brukshepa) naar boven de kruin. Hier lossen de gedachten op door de ademloze éénpuntige concentratie en verruimt het bewustzijn. (anavopaya)

Dit vers vraag om ervaringskennis van het subtiele lichaam. Het 6^e chakra (ajna) bevind zich in het midden van de schedel, net boven het gehemelte. Het straalt uit naar het punt tussen de wenkbrauwen, het derde oog. Je kunt het 6^e chakra stimuleren door de wenkbrauwen licht te fronsen en de gesloten ogen te richten op dit punt. Brukshepa is een brug tussen het 6e chakra en het punt boven de kruin (urdvha dvadasanta, sahasrara). Je kunt dit visualiseren als een brug van licht en subtiele energie.

De leegte als poort naar Shiva

43. Mediteer op de leegte in het lichaam aan alle zijden tegelijkertijd. Zodra de geest vrij van gedachten is ervaart men alles als leegte. (anovopaya –> shambavopaya)

Vanuit een comfortabele zithouding met een rechte rug, gesloten ogen en een natuurlijke adembeweging: beschouw de ruimte voor je als helemaal leeg, vormloos, ruim. Tijdens de inademing trek je de leegte vóór je in het lichaam. Je ademt uit in de lege ruimte vóór je. Herhaal achter, rechts, links, onder, boven en dan met de hele ruimte rondom. Gedachten en gevoelens lossen op en alles wordt de grote leegte van Shiva.

48. Mediteer op het lichaam als een omhulsel zonder inhoud. Als men zo mediteert bereikt men degene waar niet op gemediteerd kan worden (Shiva). (shaktopaya –> shambavopaya)

Stel je voor dat je huid een dun membraan is waar zich absoluut niets in bevindt. Het lichaam is leeg – geen spieren, botten, organen of hersenen. Geleidelijk verdwijnen ook gevoelens en gedachten in de leegte. Het is er leeg en tegelijkertijd vol van het gewaarzijn van Shiva.

85. Men moet zich voorstellen dat de schedel volledig is gevuld met de onmetelijke hemel, die de aard van Bhairava heeft. Dan ervaart men alles als vorm van Bhairava en bereikt men zijn glorieuze aard. (shaktopaya)

Korte visualisaties

52. Men moet op het lichaam mediteren alsof het wordt verslonden door de vlammen des tijds, beginnend vanaf de voeten. Dit resulteert in een vredige staat. (shaktopaya –> shambavopaya)

53. Stel je tijdens meditatie voor dat de hele wereld in as gelegd is. Wie hier onverstoord bij blijft zal de hoogste menselijke staat bereiken. (shaktopaya)

63. Als men tegelijkertijd mediteert op de gewaarwording dat lichaam en universum uit niets anders dan bewustzijn bestaan dan wordt men gedachteloos en volgt er groot ontwaken. (shaktopaya)

65. De yogi moet zich voorstellen dat de hele wereld en het eigen lichaam gevuld zijn met de gelukzaligheid van het Zelf. Door zijn eigen gelukzalige ambrozijn verenigd hij zich met ultiem geluk. (shaktopaya)

92. Mediteer op het eigen lichaam alsof het de onmetelijke hemel is, onbegrensd in alle richtingen. Dan verliest de macht van het bewustzijn zijn houvast en wordt zijn werkelijke aard geopenbaard. (shambavopaya)

Sensualiteit als opening naar het hogere

69. De gelukzaligheid aan het einde van de vereniging met een partner is vergelijkbaar met de goddelijke gelukzaligheid en dat is de gelukzaligheid van het Zelf.

70. Dit overvloedig geluk kan ook bereikt worden door de herinnering aan het kussen, strelen en omhelzen.

80. Richt de blik zonder met de ogen te knipperen op de schoonheid van een uitwendige vorm. Door de geest alle steun te ontnemen wordt Shiva spoedig bereikt. (shambavopaya)

De energie van begeerte

96. Richt de aandacht op de gevoelens van begeerte zodra die ontstaan. Breng de begeerte onmiddellijk tot rust en laat die oplossen in het punt waarin het is ontstaan. (shambavopaya)

Het gaat hier zeker niet om het onderdrukken van begeerte. Neen, het gaat om het voelen van de krachtige energie achter de begeerte. Voel de begeerte naar iets of iemand. Richt je op het ontstaan van het gevoel van begeerte. Dit is een portaal naar gedachteloos, begeerteloos bewustzijn.

97. Wie ben ik als mijn wil noch mijn kennis oprijzen? Ik ben deze werkelijkheid! Als je opgaat in de toestand voorbij wil en kennis vereenzelvig je hiermee.

Wie ben ik los van begeerte (wil, intentie) en kennis (gedachten, concepten, herinneringen, zelfbeeld)? Dit is een vorm van zelfonderzoek waarbij je zoekt naar het niet conceptuele antwoord op de vraag. Het gevoelde besef dat opkomt is een portaal naar het Zelf. Zoek steeds naar de ruimte die ontstaat vóór er impulsen van kennis of wil opkomen.

98. Als kennis en wil opkomen, richt dan je ononderbroken aandacht op het punt waar zij vandaan komen. Dan ontstaat inzicht in de aard van de werkelijkheid.

Keer de blik naar binnen toe, naar je eigen geest. Zoek naar de subtiele pulsatie van het veld van gewaarzijn nog voordat er een gedachte of begeerte ontstaat. Dit is de energie van Shakti, gezicht van de ultieme werkelijkheid.

De energie van emoties

100. Zuiver bewustzijn verblijft in alle lichamen. Wie dit realiseert overwint de dualiteit en bereikt het hogere.(shambhavopaya)

Absoluut bewustzijn is overal, vanaf het kleinste insect tot aan de goden. Dit is de grote realisatie van de mystiek. Het geldt ook voor onze emoties. Alles en iedereen is heilig, sacraal en van grote waarde.

101. Als men de geest stabiel maakt in een toestand van heftige emoties zoals begeerte, woede, hebzucht, begoocheling, bedwelming of jaloezie dan resteert slecht de onderliggende werkelijkheid. (shambhavopaya)

Heftige emoties gaan gepaard met de vurige energie van Shakti. Keer naar binnen, laat de aanleiding (situatie, persoon) voor de emotie los en richt je volledig op het voelen van de energie in het lichaam. Dit leidt tot een grote vrijheid ten opzichte van de emoties die ons kunnen binden.

103. De geest moet niet niet in beslag genomen worden door pijn of plezier. O Bhairavi! Je moet in het midden van beide verblijven. Daar vind je de uiteindelijke werkelijkheid. (shaktopaya)

Dit is een methode om vrede te vinden tussen de paren van tegenstellingen in het leven: hitte en koude, lof en blaam, winst en verlies, pijn en plezier. Bijvoorbeeld: herinner een moment van emotionele pijn, een pijnlijke gebeurtenis of een nare ontmoeting. Voel dit in het lichaam en laat de herinnering los. Met een wilsinspanning herinner je een moment van geluk. Voel ook dit in het lichaam en laat de herinnering aan de gebeurtenis los. Deel het lichaam in tweeën. Voel de pijn rechts en het plezier links. Richt dan je aandacht op het midden, een gevoel van gelijkmoedigheid in de ruggengraat (sushumna). Verblijf in het midden. Deze meditatie is, op zijn minst, een poort naar meer emotionele vrijheid.

De visie van Shiva

133. Het hele universum is onwerkelijk, als goochelarij. Wat is er werkelijk aan een goochelvoorstelling? Zo beschouwd wordt alles vrede.(shambavopaya)

Als je het universum kunt zien als het werk van de grote magiër dan is alles, maar dan ook alles, een manifestatie van het hogere. Hoe wonderbaarlijk!

116. Waarheen de geest ook gaat, naar binnen of naar buiten, dat is het huis van Shiva omdat hij alomtegenwoordig is. Waar zou de geest anders naar toe kunnen gaan? (shambavopaya)

Span je niet in maar laat de geest volledig vrij, zowel inwendig als uitwendig. “Make the mind loose”, zei Lakshman Joo. Herken dat dit alles de verblijfplaats van Shiva is. Hoe kan het ook anders? Dit is de blik van Shiva, van een verlicht mens.

104. Geef de identificatie met het lichaam op. Met een vastberaden geest en onafgebroken aandacht realiseert men “ik ben overal”. En wordt men gelukzalig. (shambavopaya)

Sluit de ogen en maak het lichaam leeg (zie vers 48). Open de ogen en realiseer je dan dat alles wat je ziet zich binnen jezelf afspeelt tot in de verste uithoeken van de kosmos.

109. Het allerhoogste is alwetend, almachtig en alomtegenwoordig. Ik ben Hem. Mediteer hierop en word als Shiva. (shaktopaya)

129. Trek je aandacht onmiddellijk weg van ieder object waar de geest zich op wil vestigen. Dan heeft de geest geen houvast meer en komt hij tot rust. (shaktopaya –> shambavopaya)

Het zelf en de ander

105. Kennis en wil kunnen niet alleen in mij gevonden worden. Ze zijn ook aanwezig in vazen en andere objecten. Als men zo mediteert op de alomtegenwoordige realiteit dan wordt men ook zo. (shaktopaya)

Ieder object en wezen is in de uiteindelijke realiteit aanwezig. Alles wordt gedragen door de alomtegenwoordige kennis en wil van het absolute.

106. Subject en object worden door ieder levend wezen waargenomen. Alleen de yogi is voortdurend gewaar van hun verhouding. (constatering, geen dharana)

Ieder wezen is een unieke expressie van het absolute. Gezien met de non-duale blik van de yogi ben ik de cipres in de tuin. We zijn één.

Alledaagse meditaties

110. Zoals golven ontstaan op het wateroppervlak en vurige stralen uit de zon, zo is het ganse universum ook uit mij, Bhairava, ontsprongen. (shaktopaya –> shambavopaya)

Dit is een contemplatie met open ogen. Alles wat ik zie ontstaat in mijn gewaarzijn. Er bestaat geen beperkt zelf. Kijkend met een absolute blik ben ik goddelijk.

111. Als men rond en rond draait met het lichaam en plots ter aarde stort, als de opgeflakkerde energie tot rust komt dan verrijst de allerhoogste staat. (shambavopaya)

Dit lijkt op de de draaiende beweging van de Soefi derwisjen. Ook dat is een meditatie in beweging. Na een flinke fysieke inspanning kan het bewustzijn in spontane meditatie raken.

118. Aan het begin of einde van een nies, bij extreme angst of verdriet, staand aan de rand van een afgrond, vluchtend van een strijdperk, bij intense nieuwsgierigheid, aan het begin of einde aan honger: deze toestand ligt dicht bij de absolute werkelijkheid. (shambavopaya)

124. De werkelijkheid van Bhairava heerst overal, zelf in de gewone mens. Hij die weet dat niets van Hem gescheiden is bereikt de non-duale werkelijkheid. (shaktopaya)

Ieder mens heeft het gevoelde besef dat hij bestaat. Dat geldt voor ons allemaal. De ervaring dat je een bewust wezen bent is goddelijk.

Ethiek en compassie

107. Men zou het bewustzijn van anderen moeten ervaren als het bewustzijn van zichzelf. Laat de bezorgdheid over het eigen lichaam varen en wordt alomtegenwoordig in dagen. (shaktopaya)

Dit gaat voorbij het gangbare begrip van compassie. Ervaar het lijden van anderen omdat hun bewustzijn ook je eigen bewustzijn is.

125. Bejegen vriend en vijand gelijkelijk, blijf onverstoord in lof en blaam. Als je weet dat het absolute immer volledig is ben je altijd gelukkig. (shaktopaya)

Altijd volledig zijn betekent overal aanwezig zijn. Als je weet dat het grote bewustzijn van Shiva overal is word je gelijkmoedig en gelukkig.

126. Voel geen haat of gehechtheid jegens allen. Vrij van voorkeur en afkeur, in het midden tussen deze tegenstellingen, hier ontspringt het absolute.(shaktopaya)

Bronnen

1. Kempton, Sally (1943-2023), Doorways to the Infinite, SoundsTrue audio, ISBN 978-1-62203-155-9 ↩︎
2. Lakshman Joo (1907-1991), Vijanana Bhairava, The Practice of Centring Awareness, Indica Books, 2007 (commentary by Lakshman Joo, translation by Bettina Bäumer) ↩︎
3. Lakshman Joo, John Hughes editor, Vijnana Bhairava, The Manual for Self Realization, Lakshman Joo Academy, 2015. ↩︎