Hatha Yogapradipika – hoofdstuk 5

Inleiding

De Hatha YogaPradipika is in de 15^e  eeuw geschreven door Svatmarama. Hij gebruikte overigens zelf de titel Hathapradipika (zonder het woord yoga). Het betekent “klein licht op hatha yoga”. Deze pagina gaat over de Hatha Yogapradipika – hoofdstuk 5.

Svatmarama beschouwde zich als een discipel van Goraksha die in de 10^e eeuw leefde. Beide auteurs beschrijven de basis van de hatha yoga. De Hatha Yoga Pradipika bestaat meestal uit vier hoofdstukken: asana, pranayama, mudra, samadhi. Deze vier hoofdstukken zijn door anderen reeds in het Nederlands vertaald (bv. door de Stichting Raja Yoga).

Tijdens het raadplegen van honderd manuscripten in allerlei bibliotheken heeft Swami Digambaraji een vijfde hoofdstuk gevonden¹. Hij gaf de Hathapradipika in 1970 uit, uitgebreid met dit vijfde hoofdstuk en voorzien van een Engelse vertaling met beknopt commentaar.

Het vijfde hoofdstuk is interessant omdat het een verband legt tussen hatha yoga en ziekte. Er staat zelfs dat je van foutieve yogabeoefening ziek kunt worden! Maar het geeft ook remedies om weer te genezen. Als behandeling wordt een warm bad, inwrijven met olie en een licht dieet met melk en geklaarde boter aanbevolen. De yogi kan door pranayama en meditatie verlichting brengen in het getroffen gebied.

In dit hoofdstuk wordt de diagnose gesteld aan de hand van ayurvedische begrippen (vata, pitta, kapha). Daarom brengt het de zusterwetenschappen van hatha yoga en ayurveda dichter bij elkaar. Je zou zelfs kunnen zeggen dat dit de eerste tekst over yogatherapie is. Interessant is ook het laatste aforisme waarin de yogi geadviseerd wordt om zich zowel tot de geneeskunde als de yogatherapie te wenden. Yoga werd toen dus gezien als een complementaire behandeling! En dat strookt ook met mijn eigen mening.

Mijn dank gaat uit naar Digambaraji voor zijn boek en naar Mukunda Stiles die mij op het bestaan van het vijfde hoofdstuk heeft gewezen.

Hathapradipika – 5

De dosha’s en waar ze thuishoren

1. Diegene die yoga foutief beoefent loopt ziektes van vata op. Voor de behandeling van ziektes wordt hier het juiste verloop van vayu beschreven.  
2. Door de verrezen vayu vaardig te diagnosticeren kan de ervaren yogi snel tot behandeling overgaan.  
3. Van de voetzool tot de navel is het gebied van vata. Van de navel tot de borst is het gebied van pitta.  
4. Kapha verblijft in de delen van het lichaam boven het gebied van de borst. Zo zijn de respectievelijke gebieden van de drie dosha’s beschreven.  
5. Als er door een fout van de yogi vayu verdwaalt en op één plek accumuleert dan ontwikkelen er allerlei ziekten die een obstakel vormen op het pad van yoga.  
6. Laat me je hun behandeling vertellen volgens diegenen met kennis van genezing.

Pitta onbalans

7. Als de verdwaalde vayu in het gebied van Pitta accumuleert, dan ontstaat er pijn in de borst, pijn in de zijden en rugpijn.  
8. Dan wordt geadviseerd om het lichaam met olie in te smeren en een warm bad te nemen. Yoga kan beoefend worden na een lichte maaltijd met melk en ghee.  
9. Als een gebied door ziekte wordt geteisterd dan moet men mediteren op de vayu die in dat gebied vastzit.  
10. Met de geest op vayu geconcentreerd vult men de longen met een inademing. Daarna volgt een krachtige uitademing naar vermogen.  
11. Na herhaalde uitademingen en inademingen moet men het geaccumuleerde vayu onttrekken zoals men achtergebleven water in het oor met meer water kan uitdrijven.  
12. In veel van dit soort gevallen mag de bedreven yogi olieachtig voedsel eten. Zodoende worden ziektes als koliek veroorzaakt door onbalans en vata en pitta verlicht.  

Kapha onbalans

13. Als vayu accumuleert in het gebied van kapha dan ontwikkelen ziektes als astma, de hik en hoofdpijn door de verstoring van de dosha’s. Dan moet men een geschikte behandeling ondergaan.  
14. Na het eten van voldoende voedsel en het uitspoelen van de mond moet men twee of drie kumbhaka’s doen.  
15. Zodoende worden ziektes als astma veroorzaakt door onbalans in kapha en pitta verbeterd.  
16. De yogi moet warm eten voorbereid met melk eten of melk met ghee drinken en daarna varani dharana boefenen om de activiteit van alle organen te beheersen.  
17. Er bestaat geen twijfel dat zodoende huidziektes genezen worden. Als varani dharana wordt beoefend met gesloten ogen kunnen oogziektes verdwijnen.  

Allerlei ziektes

18. Als rillingen en bloedinfecties de yogi overvallen dan moet hij zich concentreren aldaar waar vayu geblokkeerd wordt en ziekte veroorzaakt en op dat gebied mediteren.  
19. De bekwame yogi moet de longen behoorlijk vullen met een inademing en uitademen door de neusgaten na het vasthouden (van de lucht) naar vermogen.  
20. Men moet telkens inademen en tijden de uitademing door contractie de ingewanden intrekken zoals een schildpad (de poten in trekt) of met de buik draaien (nauli).  
21. Op de vlakke grond liggend en het lichaam uitstrekkend moet men pranayama beoefenen om elke vorm van ziekte te verlichten.  
22. Bij alle ziektes moet een yogapatiënt zorgvuldig de behandeling volgens de wetenschap der geneesheren ondergaan en tevens yogatherapie volgen.

Bijlage: woordenlijst

Het vijfde hoofdstuk is beter te begrijpen met een basiskennis van de ayurveda. Deepak Chopra’s Balans in je Leven of Vasand Lad’s Ayurveda de leer der zelfgenezing zijn goede inleidingen.

Dosha	letterlijk “dat wat verduistert, bederft of tot verval leidt”, één van de drie ayurvedische principes (vata, pitta, kapha)
Ghee	Geklaarde boter
Kapha	letterlijk “dat wat bindt”, slijm, één van de dosha’s
Kumbhaka	letterlijk “als een vaas”, betekent een adempauze met volle of lege longen maar kan ook staan voor de hele beoefening van pranayama (inademing, uitademing en de twee pauzes)
Nauli	een oefening uit de hatha yoga waarbij met lege longen de rechte buikspier ingetrokken en van links naar rechts bewogen wordt.
Pitta	letterlijk “dat wat verteert”, gal, één van de dosha’s
Pranayama	ademhalingsoefeningen uit de hatha yoga
Vata	letterlijk “dat wat beweegt”, wind, één van de dosha’s. Ziektes beginnen volgens de ayurveda vrijwel altijd door een onbalans in vata.
Varani dharana	meditatie op het waterelement in het keelgebied (Digambaraji, p. 185)
Vayu	een ander woord voor prana (levensenergie)

Referentie

1. Swami Digambaraji, Hathapradipika of Svatmarama, Kaivalyadhama, Lonavla, 1970, 1998.  ↩︎